Bron: veto.be

Het televisieprogramma "Basta" bezorgde het cabaretviertal Neveneffecten de heldenstatus. Eindelijk kwam iemand op voor de kleine man. Dat wist jeugdhuis Sojo ook, dus nodigden ze Lieven Scheire - de fysicus van het gezelschap - vorige week uit om te debatteren over een zekere auteursrechtenorganisatie. Omdat de eigentijdse Robin Hood ons interessanter leek dan oeverloos gezwam over SABAM: een interview!


foto: Andrew Snowball

Joris Himpens & Margot Hollevoet


Veto: In de uitzending van "Basta" werd duidelijk dat SABAM niet uw grootste vriend is. Vanwaar die wroeging?


Lieven Scheire: «Ik heb er zelf zoveel slechte ervaringen mee gehad, dat ik de reflex heb om me er tegen af te zetten. Door die eigen ervaringen heb ik ontdekt dat er bij SABAM zaken zijn die nergens op slaan. Op dit moment zou ik nu veel meer kunnen verdienen als ik bij hen aangesloten zou zijn, maar sommige van hun methodes zijn bijna maffiapraktijken. Daar wil ik me niet bij aansluiten.»


Veto: Zijn alle onderwerpen uit "Basta" ontstaan door persoonlijke ervaringen?


Scheire: «De meeste wel. Bijvoorbeeld Kalfke Willy: dat was niet echt een statement, maar wel onnozel ronddansen in een relevante omgeving. Iedereen wordt daarmee geconfronteerd: "Ik eet een dier op maar wil ik dat wel?" Ik heb drie dagen doorebracht met een kalf en ik zou dat beest probleemloos kunnen opeten. Als ik met een kalf rondloop dan heb ik daar niet dezelfde connectie mee als met een mens.»


Veto: Dan was "Basta" toch zeer hypocriet?


Scheire: «Het was een schaamteloze mindfuck. Het was vermakelijk om te doen, maar de hypocrisie was zeker een thema bij Kalfke Willy.»


Veto: Hoe staat het volgens jullie met de journalistiek tegenwoordig? Moest "Basta" een leemte opvullen op gebied van onderzoeksjournalistiek?


Scheire: «Absoluut niet. Wat wij met Basta gedaan hebben, is in de pers onderzoeksjournalistiek genoemd, maar was het eigenlijk niet. Er is één uitzondering, namelijk de aflevering over de belspelletjes. Voor de rest hebben wij voornamelijk geresearcht. Het grote verschil dat we met Basta gemaakt hebben, is dat we zeer veel dingen die iedereen al wist - of toch kon weten - hebben kunnen vertellen aan een miljoen mensen in een entertainmentprogramma in primetime. Dat is voor een journalist niet mogelijk. Er wáren al veel artikels verschenen over de belspelletjes, bijvoorbeeld in Humo, maar daar werd geen gehoor aan gegeven. Blijkbaar is het dan nodig, zeker voor de politiek, dat zoiets eens in primetime komt, voor ze er gevolg aan geven.»

«Het item over de persberichten zou ook onder de noemer onderzoeksjournalistiek geplaatst kunnen worden, omdat dat een soort testje is dat je zou verwachten van een onderzoeksjournalist. Natuurlijk kan een gewone journalist dat niet doen, wij hebben zowel het budget als de tijd om ergens dieper op in te gaan. Wat de algemene staat van de journalistiek betreft: ik denk dat wij in België zeer goede media hebben. Als je twee kwaliteitskranten kan rechthouden voor een lezerspubliek van zes miljoen mensen, dan ben je goed bezig. Wat niet wil zeggen dat we geen oppositie moeten voeren tegen dingen die wel nog fout lopen, zoals het heel snelle copy-pasten of het gebrek aan controle van bronnen.»

Gedegouteerd


Veto: In hoeverre waren de gevolgen en effecten van de "Basta"-uitzendingen ingecalculeerd?


Scheire: «Terwijl je een programma doorloopt, zie je het hele spectrum van toekomstvisies. Het ene moment zijn we pessimistisch en denken we dat een item een scheet in een fles wordt, het andere moment durven we dromen. Over de belspelletjes waren we zelf zo gedegouteerd, dat we ons niet konden voorstellen dat er geen gevolg aan gegeven werd. Tot op het moment van de uitzending, vroegen we ons af of vtm zich zou laten raken. Met het cynische persbericht de dag erna, dachten we dat het foutu was, maar onder druk van de publieke opinie en de politiek is alles dan toch nog gekeerd op het einde. Dan ben je wel content.»


Veto: Zijn er onderwerpen die de uitzendingen niet gehaald hebben?


Scheire: «Er is niets geschrapt, met uitzondering van een paar scènes in de SABAM-aflevering. Toen wij daar stonden met onze handendroger, verloor de woordvoerder uiteindelijk zijn geduld. Dat mochten we niet uitzenden. Verder zijn er een paar losse ideetjes gesneuveld, omdat ze in de montage niet goed bleken te zijn.»


Veto: Is het dan niet vaak zo dat je bij undercoverreportages problemen krijgt met de anonimiteit van sommige mensen? Zoals bij Big Brother, de hoofdredacteur van de belspelletjes, gebeurd is?


Scheire: «Dat die man zijn identiteit bekend is geraakt, is een zeer jammere zaak. Ook in het geval van Mathieu, de Mobistarman, hebben we ons dat afgevraagd. Uiteindelijk hebben we hem in de montage gelaten, omdat hij heel goed uit dat filmpje kwam. Hij is dan ook de volksheld geworden die hij verdiende te worden. Wat de belspelletjes betreft, hebben we duidelijk het principe gehanteerd dat iedereen totaal onherkenbaar moest gemaakt worden. In het geval van de presentatoren ging dat niet, omdat die nu eenmaal een publiek gezicht zijn. Dat de hoofdredacteur toch geïdentificeerd werd, ligt zeker niet aan ons. Natuurlijk zijn er mensen die weten wie die man is. De dag erna heeft de grootste krant van Vlaanderen - Het Laatste Nieuws - zijn foto en naam gepubliceerd. Een heksenjacht op die redacteur was een aanwezige dreiging. Wij hebben dan ook websites, die zijn profiel publiceerden, aangeschreven met de vraag dat te verwijderen. Dat die krant het toch gepubliceerd heeft, vind ik onbegrijpelijk. Maar was die dreiging een reden om het niet uit te zenden? Neen. Die man heeft boter op zijn hoofd, hij wist heel goed dat hij met vuur aan het spelen was. Al hoop ik wel dat hij snel nieuw werk vindt, al zal dat geen probleem zijn. De vacatures voor totaal onethische klootzakken zijn dik gezaaid.»


Veto: Waar is de trein van de NMBS naartoe?


Scheire: «Oh, dat was een running joke. Na aflevering één moesten we wel met een valse aankondiging werken, want we mochten niets aankondigen over de belspelletjes. Anders hadden we zeker een kortgeding aan ons broek. Dan zou de uitzending verboden worden, tot er een uitspraak ten gronde is. En dat is echt schijtekakkerij.»


Veto: Naar ons gevoel waren de eerste afleveringen van "Basta" heel sterk en is het daarna een beetje ingezakt.


Scheire: «Wel, de climax van de tweede aflevering, over de belspelletjes, is maar een week op voorhand gedraaid. Dat wil zeggen dat we niet eens wisten of alles ging lukken. De enige zekerheid was Gaëtan (wiskundig genie die de rekensleutel gekraakt heeft, red.). Toevallig hadden we het geluk dat het een van de zes uitzendingen was met een foute oplossing voor het belspel. We hebben pas tussen aflevering een en twee beseft hoe goed die tweede aflevering zou zijn, omdat die finale helemaal juist viel. De rest van de reeks zou nooit hetzelfde niveau halen, dat wisten we heel goed. Ik had veel sneller striemende kritiek verwacht. Of er een tweede seizoen komt, weten we nog niet. Alhoewel: aan alle farmaceutische, energie- en nutsbedrijven: er komt zéker een tweede reeks!»

Vadercomplex


Veto: Iets anders: De Vijver, de holding boven Woestijnvis, heeft sinds kort eigen televisiezenders.


Scheire: «De Vijver is nu zeker een mediaconcern. Mocht ik een buitenstaander zijn, dan zou ik daar zeker wenkbrauwfronsend naar kijken. Maar ik weet hoe de sfeer binnenshuis is, ik ken Eric Watté en Wouter Vandenhaute en dat stelt mij gerust. Wouter is iemand die geld en macht als een middel ziet, niet als een doel.»


Veto: Er zal waarschijnlijk frustratie ontstaan over de reclameblokken tijdens de Ronde van Vlaanderen als die op VT4 worden uitgezonden.


Scheire: «Ik hoop van harte dat dat nooit zal gebeuren. Stel dat er met reclame gewerkt moet worden in onze eigen programma's, dan zullen we daar heel creatief mee moeten omspringen. Reclame kan informatief en economisch ook een goede zaak zijn. Ik denk dat we bij Neveneffecten - Jonas in het bijzonder - zeer kieskeurig zouden zijn over de merken die passeren. Ik wil niet dat Fortis of Electrabel tijdens mijn programma reclame maakt.»


Veto: Heeft u politieke ambities?


Scheire: (denkt) «Ik zou graag via de politiek dingen kunnen veranderen. Ik wil ook wettelijk weerwerk bieden aan onethische praktijken van grote ondernemingen. Maar je mag niet vergeten dat politiek een hele andere dynamiek kent: onder de hele beleidsvoering huist er een dynamiek die niets te maken heeft met die principes.»


Veto: Gelooft u zelf nog in de politiek?


Scheire: «De democratie is de beste politieke vorm die er bekend is, maar ook daar zitten grote hiaten in. In België zitten we in een droevige en kinderlijke periode met een psychotische partij die vol mannen zit met een vadercomplex.»


Veto: U hebt het dan over N-VA?


Scheire: (lacht) «Blijkbaar hebben ze allemaal een vader op zijn sterfbed beloofd dat ze Belgie naar de kloten gingen helpen. Ze houden zo vast aan het psychotische ideefix om Vlaanderen onafhankelijk te krijgen, dat het droevige gevolgen heeft.»